Złoto - jeden z najdroższych i najcenniejszych metali

Złoto 

(Au, łac. aurum)

– pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 79. Złoto jest ciężkim, miękkim i błyszczącym metalem, będącym najbardziej kowalnym i ciągliwym spośród wszystkich znanych metali. Czyste złoto posiada jasnożółty kolor i wyraźny połysk, który nie utlenia się w wodzie czy powietrzu. Chemicznie złoto należy do metali przejściowych i pierwiastków grupy 11. Za wyjątkiem gazów szlachetnychmetalem szlachetnym używanym w biciu monet, jubilerstwie, sztuce i zdobieniach. złoto jest najmniej reaktywnym pierwiastkiem. 

Złoto długo przed okresem spisanej historii było drogocennym i poszukiwanym

Złoto jest odporne na poszczególne kwasy, ale roztwarza się wodzie królewskiej (łac. aqua regia), nazwana tak ze względu, że rozpuszcza właśnie złoto (metal kojarzony z władzą królewską). Roztwarza się również w zasadowych roztworach cyjanków, które były używane do wydobywania złota. Złoto rozpuszcza się również w rtęci, tworząc amalgamat. Złoto jest nierozpuszczalne w kwasie azotowym(V), który rozpuszcza srebro i metale nieszlachetne, co przez długi czas było wykorzystywane jako próba na obecność złota (np. w monetach).

Metal rodzimy występuje jako samorodki lub ziarna w skałach, żyłach i osadach aluwialnych. Mniej powszechnie występuje jako związki złota, zazwyczaj z tellurem. Parytet złota był najpowszechniejszą podstawą polityki monetarnej w historii człowieka, powszechnie zastąpioną w XX-wieku przez pieniądz fiducjarny. Szacuje się, że do 2009 roku, w całej historii zostało wydobytych 165 tys. ton złota. Odpowiada to objętości 8500 m³ lub sześcianowi o krawędzi 20,4 m. Światowa konsumpcja wydobywanego złota w 50% zużywana w jubilerstwie, w 40% w w różnych inwestycjach, a 10% w zastosowaniach przemysłowych.

Poza szeroko rozpowszechnionymi wyżej wymienionymi zastosowaniami, złoto stosuje się również w stomatologii, elektronice i innych zastosowaniach, w tym nawet w przemyśle spożywczym.

 

Historia

Złoto jest znane i używane przez rzemieślników co najmniej od chalkolitu. Złote wyroby na Bałkanach pojawiają się w wykopaliskach archeologicznych datowanych na IV milenium p.n.e., takich jak nekropolia Warny. Złote artefakty, takie jak złote kapelusze czy dysk z Nebry, pojawiały się w Europie Środkowej od drugiego tysiąclecia p.n.e. w epoce brązu.

Egipskie hieroglify z okresu około 2600 lat p.n.e. opisują, że król Mitannii Tuszratta miał złota „więcej, niż brudu” w Egipcie. Egipt, a szczególnie Nubia, posiadały wystarczające zasoby, by uczynić je obszarami, gdzie wydobywało się najwięcej złota przez długi okres historii. Najstarszą znaną mapą jest mapa znana jako papirusowa mapa z Turynu (ok. 1100 lat p.n.e.) która pokazuje plan kopalni złota w Nubii, wraz z ukazaniem lokalnej geologii. Prymitywne metody wydobycia, włączając w to technikę podkładania ognia, zostały opisane przez Strabona i Diodora Sycylijskiego. W okresie Starożytnego Egiptu wydobywano około jednej tony złota rocznie. Duże kopalnie złota były również w obszarze Morza Czerwonego, znajdującemu się w dzisiejszej Arabii Saudyjskiej, między innymi kopalnie Mahd adh Dhahab („kolebka złota”), w której, w okresie panowania króla Salomona (961–922 p.n.e.), było wydobywane złoto, srebro i miedź

Mit o złotym runie może nawiązywać do używania w starożytności owczych skór do wychwytywania złotego pyłu ze złóż okruchowych. Złoto jest często wspominane w Starym Testamencie, rozpoczynając od Księgi Rodzaju 2:11 (o Havilah) oraz jest jednym z darów mędrców (Trzech Królów w pierwszych rozdziałach Nowego Testamentu, w Ewangelii według Mateusza. Apokalipsa świętego Jana 21:21 opisuje miasto Nowe Jeruzalem jako posiadające rynek Miasta to czyste złoto jak szkło przeźroczyste.

Złoto w starożytności

Południowo-wschodni obszar Morza Czarnego był znany ze swojego złota. Wydobycie złota datuje się tam od czasu króla Midasa, i tamtejsze złoto prawdopodobnie było wykorzystane w pierwszym na świecie biciu monet w Lidii, tzw. „lwów lidyjskich” około 610 r. p.n.e. Od VI do V wieku p.n.e. państwo Chu posiadało w obiegu monetę Ying Yuan (chin. 郢爰).

W metalurgii Starożytnego Rzymu zostały wprowadzone nowe metody wydobycia złota na dużą skalę wykorzystujące urabianie hydrauliczne, od 25 roku p.n.e. wykorzystywane w Hispanii, a od 106 roku n.e. w Dacji. Do największych kopalń należały te w Las Médulas, w prowincji León, gdzie siedem długich akweduktów pozwalało przemywać duże złoża aluwialne. Dużymi kopalniami były także te położone w Roşia Montană w Transylwanii (Siedmiogród), które do niedawna były wciąż eksploatowane przy użyciu metod odkrywkowych. Również były wykorzystywane mniejsze złoża w Brytanii, takie jak złoża okruchowe czy skalne w Dolaucothi. Różne używane metody wydobycia złota zostały opisane przez Pliniusza Starszego w encyklopedii Historia Naturalis, napisanej pod koniec pierwszego wieku naszej ery. W okresie imperium rzymskiego produkcja złota osiągała 5–10 ton złota rocznie.

Imperium Mali w Afryce słynęło w Starym Świecie ze swojego bogactwa w złoto. Mansa Musa, władca imperium (1312–1337) stał się sławny w całym Starym Świecie ze względu na jego hadżdż do Mekki w 1324. Kiedy przechodził przez Kair w lipcu 1324 roku, towarzyszyła mu podobno karawana składająca się z ponad tysiąca ludzi i około setki wielbłądów. Wydał tyle złota, że obniżyło to jego cenę w Egipcie na ponad 10 lat. Szacuje się, że obszary dzisiejszej Ghany dostarczały 5-8 ton złota rocznie.

Złoto w Egipcie miało wysoką cenę zanim przybyli w tym roku. Mithqal nie kosztował mniej niż 25 dirham, a zazwyczaj powyżej, ale od tamtego czasu jego wartość spadła i złoto staniało, a pozostawało tanie do tej pory. Mithqal nie przekraczał 22 dirham lub kosztował nawet mniej. To był stan rzeczy od dwunastu lat do dzisiaj z powodu dużej ilości złota, którą przywieźli do Egiptu i tutaj je wydali [...]

Europejska eksploracja Ameryki była w dużej mierze napędzana doniesieniami o złotych ozdobach obficie pokazywanymi przez Indian, szczególnie w Ameryce Centralnej, Peru, Ekwadorze i Kolumbii. Aztecynah. teocuitlatl). Jednakże, dla ludów tubylczych Ameryki Północnej, złoto było bezużyteczne, większą wartość widzieli w innych minerałach, które były bezpośrednio związane z ich zastosowaniem, takie jak obsydian, krzemień i łupek. Szacuje się, że Złote Wybrzeże i eksplorowane obszary Ameryki Południowej w XVI dostarczały około 10–12 ton złota rocznie. dosłownie traktowali złoto jako produkt bogów, nazywając je „boskimi odchodami” . Chociaż cena metali z grupy platynowców może być znacznie wyższa, złoto przez długi czas było uważane za najbardziej pożądany metal szlachetny, a jego wartość w historii była używana jako standard dla wielu walutThomasa More'a w traktacie Utopia. Na tej wymyślonej wyspie złoto było tak powszechne, że było używane do robienia łańcuchów dla niewolników, zastawy stołowej i desek klozetowych. Kiedy przybyli ambasadorzy z innych krajów, ubrani w złoto i odznaki, Utopianie wzięli ich za zwykłe sługi, składając hołdy najskromniej ubranym spośród ich grupy. (parytet złota). Złoto było używane jako symbol czystości, wartości, królewskości, i szczególnie ról, które łączyły te cechy. Złoto jako symbol bogactwa i prestiżu zostało wyśmiane przez Istnieje archaiczna tradycja gryzienia złota w celu sprawdzenia jego autentyczności. Chociaż nie jest to profesjonalna metoda badania złota, to „test gryzienia” nadaje się do oceny złota ponieważ złoto jest miękkim metalem (do 3 w skali Mohsa). Im czystsze złoto tym łatwiej je odkształcić. Malowany ołów może oszukać ten test ponieważ ołów jest bardziej miękki niż złoto (istnieje małe ryzyko zachorowania na ołowicę na skutek przyjęcia dawki ołowiu). Jednym z głównych celów alchemików było przekształcenie różnych substancji, głównie ołowiu, w złoto. Miało odbyć się to w wyniku kontaktu danej substancji z mityczną substancją zwaną kamieniem filozoficznym. Chociaż im nigdy się to nie udało, alchemicy rozpowszechnili zainteresowanie tym co można robić z substancjami, przez co położyli podwaliny pod naukę, którą dzisiaj nazywamy chemią. Alchemicznym symbolem złota był okrąg z punktem w środku (☉), który był również symbolem astrologicznym i starożytnym chińskim znakiem oznaczającym słońce. Obecnie otrzymywanie złota z innych substancji jest możliwe m.in. przez przekształcenie rtęci na drodze wychwytu neutronu przez ¹⁹⁶Hg.

Złoto w starożytności było stosunkowo łatwe do uzyskania z kopalnianych warstw geologicznych. W XIX wieku, wszędzie gdzie zostawały odkryte większe złoża złota wybuchały gorączki złota. Pierwszym udokumentowanym odkryciem złota w Stanach Zjednoczonych było odkrycie złota w Reed Gold Mine w Midland w Karolinie Północnej w 1803. Jednakże, 90% wydobytego złota zostało wydobyte od 1848 roku, kiedy to w Kalifornii wybuchła gorączka złota. W 1851 roku, w samej tylko Kalifornii, wydobyto 77 ton złota. Światowa produkcja złota w tym okresie wzrosła do około 280 ton (1852).

 

 

Właściwości

 

Fizyczne

Złoto jest najbardziej kowalne spośród wszystkich metali; jeden gram złota może być rozbity na arkusz o powierzchni 1 m². Płatek złota może być rozbity do tego stopnia, że staje się półprzezroczysty. Przechodzące przez taki płatek światło jest zielono-niebieskie, ponieważ złoto silnie odbija żółte i czerwone składowe długości światła. Takie półprzezroczyste arkusze również silnie odbijają podczerwień, co czyni je użyteczne w wytwarzaniu osłon przed promieniowanie podczerwonym (cieplnym) w kombinezonach żaroodpornych i osłonach przeciwsłonecznych w skafandrach astronautów. Złoto z łatwością tworzy stopy z innymi metalami. Przy wytwarzaniu tych stopów można zmieniać ich twardość i inne właściwości metalurgiczne, od temperatury topnienia do koloru (patrz poniżej). Złoto charakteryzuje się bardzo dobrą przewodnością cieplną i elektryczną, co znajduje zastosowanie w elektronice i elektryce. Złoto jest metalem o wysokiej gęstości 19,3 g/cm³, dla porównania gęstość ołowiu wynosi 11,34 g/cm³, a najcięższego pierwiastka, osmu 22,61 g/cm³.

 

 

Kolor

 

 

Podczas, gdy większość innych metali jest szara lub srebrno-biała złoto jest żółte. Ten kolor jest określony przez gęstość luźno związanych elektronów walencyjnych; elektrony te oscylują jako zbiorowa „plazma” ośrodka opisanego jako kwazicząstka nazywana plazmonem. Dla większości metali częstotliwości tych oscylacji leżą w zakresie ultrafioletu, ale dla złota z przyczyn kwantowych efektów relatywistycznych, które wpływają na orbitale atomowe wokół atomów złota. Podobne efekty nadają barwę cezowi.

Powszechne stopy kolorowego złota, takie jak różowe złoto, mogą być wytworzone poprzez dodawanie różnych ilości miedzi i srebra, jak pokazuje to diagram trójkątny znajdujący się po lewej. Stopy zawierające pallad i nikiel tworzą tzw. „białe złoto”, które często jest wykorzystywane w jubilerstwie. Mniej powszechnymi są stopy złota zawierające dodatki manganu, glinu, żelaza, irydu i innych pierwiastków, które nadają złotu bardziej niezwykłe kolory, jak na przykład niebieski.

 

 

Mieszaniny złota

Często zawiera izostrukturalne domieszki:

• srebra – elektrum;
• rtęci – amalgamat złota;
• miedzi – cuproauryt;
• palladu – porpezyt;
• rodu – rhodyt;
• itru – irauryt;
• platyny – złoto platynowe;
• bizmutu – maldonit.

 

 

Chemiczne

Chemicznie, złoto nie podlega działaniu powietrza i większości czynników korozyjnych, dzięki czemu idealnie nadaje się do produkcji monet, biżuterii i pokryć ochronnych bardziej reaktywnych metali (w teorii wszystkich). Chociaż nie jest całkowicie obojętne chemicznie. Roztwarza się w wodzie królewskiej, w kwasie solnym w obecności ozonu oraz w gorącym kwasie selenowym:

2Au + 6H₂SeO₄ → Au₂(SeO₄)₃ + 3H₂SeO₃ + 3H₂O

Złoto jest roztwarzane także w zasadowych roztworach cyjanków (w obecności utleniaczy, np. tlenu) tworząc kompleksy cyjanozłocianowe:

4Au + 8KCN + O₂ + 2H₂O → 4K[Au(CN)₂] + 4KOH

Proces ten wykorzystywany jest do wydobywania złota ze złóż.

Ponadto złoto rozpuszcza się w rtęci tworząc amalgamat złota. Najpowszechniejszymi stopniami utlenienia jest +I i +III.

Jony złota znajdujące się w roztworze, do którego doda się jakiegokolwiek innego metalu będącego reduktorem, łatwo ulegają redukcji i strąceniu w postaci metalicznego złoto. Dodany metal utlenia się i rozpuszcza zastępując w roztworze złoto, które może strącić się w postaci osadu.

Wysokiej czystości metaliczne złoto nie posiada smaku i zapachu, co zawdzięcza swojej wysokiej odporności na korozję (jony metali są odpowiedzialne za ich smak).

 

 

Izotopy

Złoto posiada tylko jeden trwały izotop, ¹⁹⁷Au, będącym jednocześnie jedynym naturalnie występującym izotopem złota. Znanych jest radioizotopów otrzymanych syntetycznie, których masy atomowe są w zakresie od 126 do 205. Najstabilniejszym spośród nich jest ¹⁹⁵Au, który ma okres połowicznego zaniku, T_½ równy 186,1 dni. Najmniej stabilnym jest ¹⁷¹Au, o T_½ = 30 µs, który rozpada się w wyniku emisji protonu. Większość radioizotopów złoto o masach poniżej 197 u ulegają rozpadowi w wyniku kombinacji emisji protonu, rozpadu α i rozpadu β⁺. Wyjątkami od reguły są ¹⁹⁵Au, który rozpada się przez wychwyt elektronu¹⁹⁶Au, który w 93% rozpada się przez wychwyt elektronu oraz w 7% przez rozpad β⁺ 

Zostało opisanych przynajmniej 32 izomerów jądrowych, o zakresie mas atomowych 170 do 200. W przedziale tym tylko ¹⁷⁸Au, ¹⁸⁰Au, ¹⁸¹Au, ¹⁸²Au i ¹⁸⁸Au nie posiadają izomerów. Najstabilniejszym jest 198m2Au o T_½ = 2,27 dnia. Najmniej stabilnym jest 177m2Au o T_½ = 7 ns. 184m1Au posiada trzy ścieżki rozpadu; rozpad β⁺, przejście izomeryczne i rozpad α.

 

 

Występowanie

 

Liczba atomowa złota 79 czyni je jednym z najcięższych pierwiastków występujących naturalnie. Jak wszystkie pierwiastki o liczbie atomowej większej niż żelazo, uważa się, że złoto powstaje w wyniku procesu nukleosyntezy w supernowych. Ich eksplozje rozpraszają bogaty w metale pył (w tym metale ciężkie, z których formują się systemy planetarne, takie jak np Układ Słoneczny. Ziemia w czasie formowania się ok. 4,5 miliardów lat temu składała się z płynnej magmy. W czasie procesu stygnięcia, najcięższe pierwiastki, w tym złoto, tonęły w jej wnętrzu. Złoto obecnie znajdujące się w płaszczu i skorupie ziemskiej dotarło na Ziemię znacznie później, w okresie tzw. Wielkiego Bombardowania kiedy w Ziemię uderzył meteoryt z znacznej masie (do 1% masy Ziemi) zawierający między innymi złoto.

Występujące na Ziemi złoto elementarne najczęściej występuje w postaci roztworu stałego złota ze srebrem, tj. stopu złota ze srebrem. Takie stopy mają zazwyczaj zawartość srebra 8-10%. Elektrum jest postacią pierwiastkowego złota o zawartości srebra od 18 do 36%. Jego kolor zmienia się od złoto-srebrnego do srebrnego, w zależności od zawartości srebra. Im więcej w nim srebra tym niższa gęstość.

Złoto znajdowane jest w rudach złożonych ze skał posiadających bardzo małe lub mikroskopijne ilości złota. Takie rudy złota często są znajdowane wraz z kwarcem lub siarczkami, takimi jak „złoto głupców”, którym jest piryt. Złoża zawierające takie rudy nazywane są złożami żyłowymi. Złoto rodzime można znaleźć także w postaci płatków, ziaren lub większych bryłek (samorodków), które wyerodowały ze skał i znalazły się w złożach aluwialnych, zwanych złożami okruchowymi. Większe ilości wolnego złota zazwyczaj znajdują się na wierzchu żyły złotonośnej, co spowodowane jest utlenianiem towarzyszących mu minerałów na skutek wietrzenia i wymywania złotego pyłu przez strumienie i rzeki, gdzie następuje jego nagromadzenie się. W ten sposób powstają złotonośne piaski rzeczne.

Złoto czasami występuje w połączeniach z tellurem w minerałach takich jak kalaweryt, krenneryt, nagyagit, petzyt i sylvanit oraz jako bizmutek maldonit (Au₂Bi) i antymonek aurostibit (AuSb₂). Złoto występuje rzadko także w stopach z miedzią, ołowiem i rtęcią jako minerały: auricupryd (Cu₃Au), novodneprit (AuPb₃) i weishanit ((Au, Ag)₃Hg₂).

Badania z 2004 roku sugerują, że mikroby czasami mogą odgrywać znaczącą rolę w tworzeniu złóż złota, przemieszczając i strącając złoto, tworząc ziarenka i bryłki, które odkładają się w złożach aluwialnych.

Światowe oceany zawierają pewne ilości złota. Zmierzone stężenia złota w Atlantyku i Północno-wschodnim Pacyfiku wynoszą 50–150 fmol/l lub 30 części na biliard (30×10⁻¹⁵). Ogólnie stężenia złota w Atlantyku i Pacyfiku są zbliżone. Głębokie wody morza Śródziemnego zawierają większe stężenia Au (100–150 fmol/l), co jest związane z wiatrem nawiewającym pyły znad lądu oraz licznymi rzekami wpadającymi do morza. Przy stężeniu 10×10⁻¹⁵ wszystkie oceany zawierałyby 15 000 ton złota.

Wiele osób twierdziło, że mogą na ekonomiczną skalę odzyskiwać złoto z wody morskiej, lecz jak dotychczas wszyscy mylili się lub byli oszustami. Tak zwany wielebny Prescott Jernegan, prowadził w latach 90. XIX wieku, swój szwindel, w którym uzyskiwał złoto z wody morskiej. Brytyjski oszust prowadził ten sam przekręt w Anglii, na początku XX wieku. Fritz Haber (odkrywca procesu Habera) przeprowadził badania nad uzyskiwaniem złota z wody morskiej, aby pomóc Niemcom zapłacić odszkodowania po pierwszej wojnie światowej. 

Opierając się o opublikowane wcześniej wartości od 2 do 64 ppb złota w wodzie morskiej uważał, że taka ekstrakcja ma sens ekonomiczny. Po przeanalizowaniu 4000 próbek, otrzymując średnią 0,004 ppb, stało się oczywiste, że ekstrakcja nie będzie możliwa i zakończył swój projekt. Do tej pory nie ma żadnego mechanizmu ekstrakcji złota z wody morskiej, który miałby sens ekonomiczny. Synteza złota (synteza na drodze przemian jądrowych) nie jest ekonomicznie opłacalna i jest mało prawdopodobne, aby stała się opłacalna w najbliższej przyszłości.

Z powodu miękkości czystego (24k) złota, do zastosowań w jubilerstwie, są tworzone stopy z mniej szlachetnymi metalami, zmieniając jego twardość, ciągliwość, temperatura topnienia, kolor i inne właściwości. Stopy o mniejszej ilości karatów, zazwyczaj 22k, 18k, 14k lub 10k, zawierają większy procent miedzi. 18-karatowe złoto zawierające 25% miedzi jest znalezione w antyku i rosyjskiej biżuterii i posiada wyraźne, choć nie dominujący, odcień miedzi, tworząc różowe złoto. 14-karatowy stop złota z miedzią posiada niemal identyczny kolor do pewnych brązów, i oba często są używane do wyrobu odznak policyjnych, medali i innych ozdób. Niebieskie złoto może być wytworzone poprzez stopienie złota z żelazem, a fioletowe złoto poprzez stopienie z glinem, chociaż są stosunkowo rzadko wykonywane, za wyjątkiem specjalnej biżuterii. Niebieskie złoto jest bardziej kruche i stąd praca i wyrób biżuterii z tym złotem jest trudniejsza. 14 i 18-karatowe stopy złota ze srebrem wydają się zielono-żółte, stąd są określane jako zielone złoto. Białe stopy złota mogą być zrobione z pallade lub niklem. Białe 18-karatowe złoto, zawierające 17,3% niklu, 5,5% cynku i 2,2% miedzi mają srebrną barwę. Ze względu na toksyczność niklu produkcja takich stopów jest regulowana w Europie prawem. Alternatywne białe stopy złota są wytwarzane w oparciu o pallad, srebro i inne białe metale, lecz stopy oparte na palladzie są wyraźnie droższe od tych opartych na niklu. Wysoko karatowe białe złoto jest znacznie bardziej odporne na korozję niż czyste srebro czy srebro sterling (o min. próbie 925).
Japońskie rzemiosło mokume-gane wykorzystuje różnice kolorów pomiędzy laminowanymi kolorowymi stopami złota, tworząc dekoracyjny efekt przypominający słoje drzewa.

 

 

Przemysł 

 

• Złoty stop lutowniczy jest używany w łączeniu elementów złotej biżuterii za pomocą lutowania wysokotemperaturowego lub lutowania twardego. Jeśli wykonywana biżuteria jest klasy probierniczej, to lut musi mieć tą samą ilość karatów co wyrób, stąd stopy lutownicze są wytwarzane by zgadzały się ze standardami żółtego i białego złota. Lut złota występuje zazwyczaj w trzech zakresach temperatur, określanych jako miękkie, średnie i twarde. Dzięki użyciu najpierw wysokotemperaturowego lutu, następnie stopów o coraz niższych temperaturach topnienia złotnicy mogą tworzyć skomplikowane przedmioty z użyciem kilku oddzielnych połączeń,
• ze złota można wytwarzać nici używanych do haftu,
• złoto używane jako barwnik szkła tworzy głęboki, intensywny czerwony kolor w szkle rubinowym,
• Z faktu, że złoto dobrze odbija promieniowanie elektromagnetyczne, takie jak podczerwień i światło widzialne i fale radiowe, używane jest jako pokrycie ochronne w sztucznych satelitach, w osłonach kombinezonów chroniących przed silnym promieniowaniem podczerwonym i broni elektronicznej, np. w samolotach takich jak EA-6B Prowler,
• Złoto jest używane jako warstwa odbijająca w wysokiej jakości płytach CD,
• Ze względu na swoje właściwości rozpraszania ciepła, złota folia jest użyta w silnikach McLarena, w modelu F1 ,
• Ze złota można wytworzyć na tyle cienką warstwę, że staje się ona przezroczysta. Takie warstwy są używane w oknach niektórych kokpitów samolotów, co pomocne jest w ich odlodzaniu lub zapobieganiu oblodzenia dzięki przepuszczeniu prądu przez taką warstwę. Ciepło wytwarzane przez opór złota jest wystarczające by zapobiec oblodzeniu.

 

 

Elektronika

Stężenie swobodnych elektronów w złocie wynosi 5,90×10²² cm⁻³. Złoto posiada bardzo wysokie przewodnictwo elektryczne (tylko srebro i miedź mają wyższe, ale wadą ich jest mniejsza odporność na korozję), przez co wykorzystywane jest w przewodach elektrycznych do zastosowań wymagających wysokich energii. Złoto jako okablowanie stosowane jest w eksperymentach nuklearnych.

Mimo, że złoto jest atakowane przez chlor, to jego dobra przewodność i ogólna odporność na utlenianie i korozję w innych środowiskach doprowadziło do jego szerokiego zastosowania w przemyśle jako cienkie pokrycia wszelkiego rodzaju złącz elektrycznych. Złoto jest, na przykład, używane w złączach droższych kabli elektronicznych, takich jak kable audio czy USB.

 

 

Chemia przemysłowa

Złoto jest atakowane i rozpuszczane przez zasadowe roztwory cyjanków sodu i potasu, tworząc sól cyjanek złota. Proces ten był wykorzystywany w procesie otrzymywania złota z jego rud (metoda cyjankowa). Roztwór cyjanku złota jest elektrolitem wykorzystywanym w przemysłowej galwanizacji i elektroplastyce złota na powierzchniach metali nieszlachetnych.
Roztwory chlorków złota (kwas chlorozłotowy) są używane do sporządzania koloidalnych roztworów złota poprzez redukcję cytrynianami lub askorbinianami. Chlorek złota i tlenek złota są używane do wyrobu drogocennego czerwonego szkła, które jak koloidalne zawiesiny złota, zawiera jednolitego rozmiaru nanocząsteczki złota.

 

 

Jedzenie i napoje

• Złoto może znajdować się jako dodatek w jedzeniu i oznaczane jest wtedy numerem E 175,
• Złoto płatkowe, plasterki lub złoty pył są używane w niektórych pokarmach dla smakoszy, zwłaszcza w słodyczach i napojach będąc składnikiem ozdabiającym je.
• Płatki złota i złoty pył były używane przez szlachtę w średniowiecznej Europie jako dekoracja w pożywieniu i napojach, by zademonstrować bogactwo gospodarza lub wierząc, że coś cennego i rzadkiego musi być dobroczynne dla zdrowia,
• Goldwasser – jest to tradycyjny likier ziołowy produkowany w Gdańsku. Istnieją również inne napoje alkoholowe, które zawierają płatki złota, których cena za porcję sięga kilku tysięcy dolarów. Z faktu, że metaliczne złoto jest obojętne chemicznie w ludzkim organizmie, złoto nie dodaje żadnego smaku, ani wartości odżywczych i opuszcza ciało bez zmian.

 

 

Medycyna

Związki złota są stosowane jako środek leczniczy w reumatoidalnym zapaleniu stawów (podawane domięśniowo). Hamują one proliferację limfocytów, uwalnianie enzymów lizosomalnych oraz produkcję reaktywnych form tlenu w makrofagach, a także produkcję interleukiny 1. Działaniem ubocznym mogą być: fotosensytywne wysypki, zaburzenia żołądkowe oraz uszkodzenie nerek. Izotop ¹⁹⁸Au (czas połowicznego rozpadu – 2,7 dnia) jest używany w terapii niektórych nowotworów, a także w innych chorobach.

 

 

Złoto w gospodarce

Złoto od tysięcy lat posiadało olbrzymią wartość, a wraz z rozwojem cywilizacji doceniono jego użyteczność w systemie monetarnym. Według konserwatywnej i libertariańskiej ekonomii obecność złota (lub innego rzadkiego i niepodrabialnego materiału) nie ma wymiaru tylko czysto użytkowego, gdyż z czasem monety złote zostały zastąpione banknotami wypieranymi obecnie przez pieniądz elektroniczny. Złoto ma stanowić zabezpieczenie realnej wartości papierowego pieniądza (taką funkcję pełni dziś około 75% wydobytych zasobów). Do najważniejszych zalet takiej roli złota konserwatyści zaliczają:

• Żadna władza nie może złota dodrukować czy zmienić poprzez naciski polityczne jego kursu. Ma to zapewnić stabilność gospodarki opartej na zabezpieczeniu w złocie.
• Od tysięcy lat jego podaż jest stała (ok. 1–2% w skali roku), kształtowana czynnikami niepolitycznymi. Stanowiło w tym czasie czynnik porządkujący i stabilizujący ekonomię.
• Jest trwałą, niemal niezniszczalną i akceptowalną w każdej epoce i miejscu formą kapitału.

W handlu podstawową jednostką złota jest uncja trojańska (jubilerska), czyli 31,1035 grama. Nazwa trojańska nie pochodzi od Troi, ale od miasta Troyes w północno-wschodniej Francji, w średniowieczu. ważnego ośrodka handlowego

Złoto inwestycyjne to obok złotych monet sposób inwestowania. Można je nawet nabyć w formie sztabek o najwyższej próbie 999,9 z renomowanych instytucji. Poza tym jedna trzecia wydobytego złota - jako rezerwa walutowa - jest niedostępna dla inwestorów i od dziesięcioleci pozostaje zamknięta w skarbcach banków centralnych. Według oficjalnych danych to 30,7 tysiąca ton kruszcu.

Cenę złota ustala pięć największych instytucji handlujących tym kruszcem podczas London Gold Fixing. Obecnie są to: ScotiaMocatta, Barclays Capital, Deutsche Bank, HSBC i Société Générale.

Zapraszamy do zapisania się na nasz newsletter

www.zegarki-meskie.blogspot.com !

Srebro - jako jeden z ważniejszych surowców wykorzystywanych do produkcjii biżuterii

Srebro 

(Ag, łac. argentum) 

– pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym. Jest srebrzystobiałym metalem, o największej przewodności elektrycznej i termicznej. W przyrodzie występuje w stanie wolnym, a także w minerałach, takich jak argentyt czy chlorargyryt. Większość wydobywanego srebra występuje jako domieszka rud miedzi, złota, ołowiu i cynku.

Srebro było znane od czasów starożytnych. Przez lata było cenione jako metal szlachetny i używane jako waluta, a także do produkcji biżuterii, srebrnych naczyń i sztućców. Obecnie stosuje się je także do produkcji filmów fotograficznych, styków elektrycznych i luster. Pierwiastkowe srebro jest katalizatorem.

Srebro ma właściwości bakteriobójcze. Według niektórych źródeł, w medycynie niekonwencjonalnej stosuje się srebro koloidalne w celu leczenia różnych dolegliwości. Spożycie dużej ilości srebra może spowodować chorobę zwaną argyrią, charakteryzującą się nieodwracalną zmianą koloru skóry na niebieskoszary.

 

 

Najważniejsze cechy

Srebro jest bardzo ciągliwym i kowalnym (nieco twardszym od złota), jednowartościowym metalem 11 grupy, z lśniącym połyskiem, dającym się łatwo polerować. Posiada największą z wszystkich metali przewodność elektryczną, większą nawet od miedzi, ale jego cena i skłonność do korozji związanej ze znajdującymi się w atmosferze tlenkami siarki, błędnie kojarzonej z utlenianiem się na powietrzu przeszkodziły w zastosowaniu go do produkcji przewodów elektrycznych, aczkolwiek użyto go w elektromagnesachuranu podczas II wojny światowej (głównie z powodu deficytu miedzi podczas wojny). służących do wzbogacania

Czyste srebro posiada największą przewodność cieplną, najjaśniejszą barwę i największy współczynnik odbicia światła wśród metali, aczkolwiek glin jeszcze bardziej odbija światło widzialne, ale gorzej ultrafioletowe. Srebro posiada także najmniejszą rezystancję kontaktową spośród wszystkich metali. Halogenki srebra są czułe na światło i ulegają pod jego wpływem powolnemu rozkładowi. Srebro nie reaguje z czystym powietrzem i wodą, ale matowieje w zetknięciu z ozonem, siarkowodorem, powietrzem zanieczyszczonym związkami siarki. Srebro w związkach najczęściej posiada I stopień utlenienia (np. azotan(V) srebra(I) AgNO₃), dużo rzadziej II (np. fluorek srebra(II) AgF₂) lub III (np. nadtlenosiarczan srebra(III) Ag₂(SO₅)₃).

 

 

Występowanie i wydobywanie

Srebro występuje w przyrodzie w postaci rodzimej (zob. srebro rodzime), razem z siarką, arsenem, antymonem i chlorem, a także w rudach, takich jak argentyt (Ag₂S), chlorargyryt (AgCl) czy pirargyryt₃SbS₃). Częstotliwość występowania tego metalu w skorupie ziemskiej wynosi ok. 7·10⁻² ppm (ok. 17 razy częściej niż złota). Głównymi źródłami srebra są rudy miedzi, miedzi z niklem, złota, ołowiu i ołowiu z cynkiem, wydobywane w Kanadzie, Meksyku, Peru, Polsce, Australii i Stanach Zjednoczonych. (Ag

Metal ten otrzymuje się także poprzez elektrolityczne oczyszczanie miedzi, bądź też zastosowanie metody Parkesa do wydzielenia go z rud ołowiu zawierających domieszki srebra. Czyste srebro wysokiej jakości zawiera przynajmniej 99,9% tego metalu, dostępne są także czystości powyżej 99,999%. W 2010 roku Meksyk z produkcją 128,6mln uncji jest największym producentem srebra na świecie, (15% światowej rocznej produkcji). Kolejne miejsca zajmują Peru i Chiny. Największym producentem srebra w Europie jest Polska. Dzięki dolnośląskim złożom miedzi i srebra eksploatowanych przez KGHM Polska Miedź producentem srebra na świecie, po australijskiej firmie BHP Billiton i Fresnillo plc. Roczny uzysk srebra w KGHM to 37,2 mln uncji, co stanowi ok. 4.5% światowej produkcji tego metalu. wytwarzane jest rocznie ok. 1300 ton srebra rafinowanego.

 

 

 

 

 

Zastosowanie

Srebro znajduje zastosowanie głównie jako metal szlachetny. Srebro próby 925 w stopie z miedzią jest używane do produkcji biżuterii, naczyń i sztućców. Używa się go też do produkcji medali. Instrumenty muzyczne wysokiej klasy, takie jak flety, są wytwarzane z tego stopu. Uważa się, że srebro wytwarza charakterystyczną barwę dźwięku, aczkolwiek inne metale, takie jak złoto i platyna, też są używane do produkcji fletów.

Funt brytyjski miał początkowo wartość 1 funta jubilerskiego (12 uncji trojańskich) srebra próby 925. Srebro było używane do produkcji monet już 700 lat p.n.e. w Lidii, w postaci stopu ze złotem, zwanego elektrum. Później monety zaczęto wytwarzać z czystego srebra. Słowa "srebro" i "pieniądze" brzmią tak samo w przynajmniej 14 językach.

Srebro wykorzystuje się też na szeroką skalę w fotografii, w postaci związków – azotanu srebra i halogenków.

Związki srebra są toksyczne dla bakterii, wirusów, glonów i grzybów, podobnie jak związki innych metali ciężkich, takich jak ołowiu, miedzi czy rtęci. Jednakże w przeciwieństwie do nich, nie są one aż tak szkodliwe dla ludzi. Związki te zabijają wiele mikroorganizmów in vitro. Działanie bakteriobójcze srebra nie jest jeszcze w pełni wyjaśnione, istnieją różne teorie. Jedną z nich jest efekt oligodynamiczny. Teoria ta nie wyjaśnia jednak działania toksycznego na wirusy. Reaktywne jony srebra mogą zmieniać struktury ściany komórkowej i otoczki jądrowej, dezorganizując komórkę bakteryjną. Srebro także wiąże się do bakteryjnego DNA i RNA, denaturując je i blokując replikację.

Srebra używa się też do produkcji sprzętu elektrycznego i elektronicznego, gdzie jest cenione za znakomitą przewodność elektryczną, nawet gdy jest utlenione. Ścieżki na niektórych płytkach drukowanych są wykonywane ze srebra. Klawiatury komputerowe posiadają styki wykonane ze srebra. W sprzęcie audio hi-fi miedź często zastąpiona jest srebrem, z uwagi na lepsze właściwości elektryczne. Tlenek srebra-kadmu jest używany do produkcji styków wysokiego napięcia, ponieważ minimalizuje on powstawanie łuków elektrycznych. Srebro jest także niekiedy stosowane do produkcji spoiwa lutowniczego, a także baterii srebrowo-cynkowych i srebrowo-kadmowych o wysokiej pojemności. Pokrywanie elementów łożysk srebrem zapobiega ich zużywaniu.

Lustra wymagające jak najwyższego współczynnika odbicia światła (np. wysokiej jakości teleskopy) są pokrywane srebrem (srebrzone), aczkolwiek w zwykłych lustrach częściej stosuje się glin. W procesie rozpylania katodowego, warstwy srebra lub złota o różnej grubości mogą być nałożone na szkło, pozwalając na różny stopień przenikania światła.

Przy produkcji paneli słonecznych srebro znajduje zastosowanie przy ogniwach fotowoltaicznych z uwagi na niskie wartości prądu i minimalizowanie strat wynikających z przekształcania energii światła na energię elektryczną. Szacuje się, że na 1W energii uzyskanej z panela słonecznego, konieczne jest użycie ok. 0.1 grama srebra.

Styki elektryczne wysokich napięć są wykonywane ze srebra lub pokrywane nim, z uwagi na konieczność wyeliminowania korozji – metale łatwo utleniające się (jak miedź) mogłyby spowodować rozłączenie obwodu i powstanie łuku elektrycznego niszczącego całe urządzenie.

Właściwości katalityczne srebra powodują, że znajduje ono zastosowanie jako katalizator reakcji utleniania, np. podczas produkcji formaldehydu z metanolu i powietrza. Srebro jest jedynym katalizatorem pozwalającym na przemianę etylenu w tlenek etylenu, który potem w wyniku hydrolizy daje glikol etylenowy, używany do produkcji poliestru.

Tlen jest łatwo absorbowany przez srebro, w porównaniu z innymi gazami obecnymi w powietrzu. Aktualnie są podejmowane próby wytworzenia srebrowej membrany, która pozwoliłaby na oddzielenie tlenu od powietrza.

 

 

W medycynie

Metaliczne srebro (podobnie jak metaliczna miedź) wykazuje silne właściwości antybakteryjne. Właściwości lecznicze opisywał Hipokrates, a Fenicjanie przechowywali wodę, wino i ocet w naczyniach wykonanych ze srebra.

Związki srebra były używane podczas I wojny światowej w celu zapobiegania infekcjom, zanim pojawiły się antybiotyki. Do tego celu używano najczęściej roztworu azotanu srebra, a potem kremu zawierającego sól srebrową sulfadiazyny, który stosowano głównie na oparzenia.

Wiele narzędzi chirurgicznych jest pokrywane srebrem, także przyrządy służące do dializy (np. cewniki), wszędzie tam gdzie jest konieczne zmniejszenie ryzyka zakażeń bakteryjnych.

Obecnie srebro znajduje również zastosowanie jako środek dezynfekujący i odkażający. Sól srebrową kwasu alginowego stosuje się jako środek zapobiegawczy przed infekcjami ran i oparzeń. Metal ten stosuje się też w nowoczesnych pralkach i toaletach.

Srebro może być stapiane z rtęcią, ołowiem lub innymi metalami w temperaturze pokojowej w celu wytworzenia amalgamatów szeroko używanych do wypełnień zębów w dentystyce.

 

 

W medycynie niekonwencjonalnej

Związki srebra i srebro koloidalne są używane jako lekarstwo na różne dolegliwości. Na ogół środki te są nieszkodliwe, jednakże wielu ludzi przyjmuje zbyt duże dawki i zapada na srebrzycę po kilku miesiącach lub latach. Zaleca się konsultację z lekarzem przed przyjmowaniem tych środków.

Srebrne naczynia zmieniają barwę pod wpływem organicznych trucizn pochodzenia roślinnego – ciemnieją na skutek powstawania warstewki czarnego siarczku srebra.

 

 

Środki ostrożności

Srebro nie odgrywa żadnej biologicznej roli w organizmie człowieka, a jego wpływ na zdrowie jest przedmiotem sporów. Sam metal nie jest toksyczny, ale jego związki są i mogą wykazywać działanie rakotwórcze.

Srebro i jego związki mogą zostać wchłonięte do układu krwionośnego i spowodować srebrzycę – przebarwienie skóry, oczu i błon śluzowych na kolor niebieskoszary. Choć stan ten nie ma negatywnego wpływu na zdrowie ogólne, to jednak szpeci wygląd zewnętrzny i bardzo często jest nieodwracalny.

 

 

W odzieży

Srebro jest naturalnym środkiem bakteriobójczym, dzięki czemu zapobiega powstawaniu przykrego zapachu i obniża ryzyko infekcji bakteryjnej lub grzybiczej. Do materiału, z którego jest wykonana odzież, można dodać srebro na dwa sposoby:

• poprzez zintegrowanie z polimerem, z którego wytworzone są włókna (nanotechnologia)
• poprzez pokrycie nim włókien

W obu przypadkach srebro zapobiega rozwojowi bakterii i grzybów. Dodatkowo, jest nieszkodliwe dla skóry i bakterie rzadko się na nie uodparniają, w przeciwieństwie do antybiotyków.

Srebro stosowano w celu zapobiegania przed infekcjami już w Starożytnej Grecji i Rzymie. Odkryto je na nowo w średniowieczu i używano do dezynfekcji wody i konserwowania żywności, a także do leczenia oparzeń i ran. W XIX wieku marynarze podczas długich wypraw umieszczali srebrne monety w beczkach z wodą i winem, by zachowały świeżość.

 

 

Związki srebra

• azotan srebra – środek aseptyczny, stosowany także w medycynie do jako składnik maści wspomagających gojenie ran
• Bromek srebra do sporządzania emulsji światłoczułych
• jodek srebra był używany w próbach wywołania deszczu
• piorunian srebra jest silnym środkiem wybuchowym
• siarczek srebra powstaje na powierzchni przedmiotów srebrnych, gdy są wystawione na działanie związków siarki
• tlenek srebra(I) jest stosowany jako katoda w bateriach do zegarków

Zapraszamy do zapisania się na nasz newsletter

www.zegarki-meskie.blogspot.com !

Kamienie szlachetne, kamienie jubilerskie

Kamienie szlachetne, kamienie jubilerskie 

– wartościowe i rzadko spotykane, czyste, jednorodne i przezroczyste odmiany niektórych minerałów i skał. Kamienie te odznaczają się silnym połyskiem, efektownym zabarwieniem (lub są zupełnie bezbarwne), dużą trwałością i twardością powyżej 7 w skali Mohsa. Stosuje się je w jubilerstwie, oprawia w złoto, srebro i inne metale szlachetne.

Przykładami kamieni szlachetnych mogą być:

• diament (odpowiednio oszlifowany nosi nazwę brylantu)
• szmaragd
• rubin
• szafir
• topaz
• aleksandryt
• akwamaryn
• heliodor
• morganit
• turmaliny
• biksbit
• beryl
• goshenit
• cymofan
• skapolity
• spinel
• bursztyn
• perła

Kamienie o nieco mniejszej twardości i trwałości, a w związku z tym o mniejszej wartości jubilerskiej nazywa się kamieniami ozdobnymi. Są to m.in. jaspis, agat, malachit, lapis-lazuli.

Zapraszamy do zapisania się na nasz newsletter

www.zegarki-meskie.blogspot.com !

Zegarek - opis, rodzaje, historia

Zegar 

– przyrząd do ciągłego pomiaru czasu.

Zegary można podzielić na wykorzystujące do wskazań tarczę i wskazówki oraz np. symbole faz księżyca oraz cyfrowe – wykorzystujące do wskazań wyświetlacze ciekłokrystaliczne lub diodowe.

W zegarach powszechnego użytku wskazania obejmują najczęściej godziny, minuty i sekundy. W niektórych zegarach i zegarkach stosowany jest także system kalendarzowy do wskazywania dni tygodnia, dat, faz Księżyca itp. W zegarach specjalistycznych stosuje się bardzo precyzyjne mechanizmy wskazywania i rejestracji czasu z dokładnością do ułamków sekundy.

 

 

 

 

 

Rodzaje zegarów

Ze względu na metodę pomiaru czasu można podzielić zegary na

• oparte na zjawiskach naturalnych i prostych zjawiskach fizycznych:
  • zegary słoneczne
  • zegary księżycowe
  • zegary wodne
  • zegary piaskowe (klepsydra)
  • zegary ogniowe (świeca)
  • zegary oliwne
• oparte na bardziej skomplikowanych mechanizmach i zjawiskach fizycznych:
  • zegary mechaniczne (wahadłowe, balansowe)
  • zegary elektryczne i elektroniczne
  • zegary kwarcowe
  • zegary atomowe
  • zegar synchronizowany falami radiowymi z wzorcowym zegarem (DCF77)
  • zegar pulsarowy

Podział ze względu na sposób wskazywania czasu:

• tarczowy
  • tarcza 12-godzinowa wskazówkowa, ewentualnie z sekundnikiem, rzadziej 24-godzinowa
  • wielotarczowa o zmiennym układzie różnych elementów
• diodowy (wyświetlacz z diodami LED)
• ciekłokrystaliczny (wyświetlacz ciekłokrystaliczny)
• kartkowy (posiada zazwyczaj plastikowe kartki, stosowany jest czasem np. na dworcach)
• projekcyjny (mały projektor wyświetla czas np. na ścianie lub suficie)
• dźwiękowy (po naciśnięciu przycisku godzina oznajmiana jest przez system dźwięków repetiera lub wypowiadana z głośnika)
• dotykowy (np. naręczny zegarek wskazówkowy dla niewidomych)

Zastosowanie

Zegary wykorzystywane są do mierzenia i wskazywania czasu w różnych celach:

• w astronomii (zegary astronomiczne i zegary atomowe)
• w ogólnym użyciu codziennym (zegary domowe, budziki, minutniki, zegarki, zegary wieżowe, zegary dworcowe itp.)
• w sporcie (stopery, zegary szachowe, zegary gołębiarskie)
• w nawigacji i żeglarstwie (chronometry, zegary wachtowe)
• w urządzeniach samoczynnych (zegary systemowe komputerów, programatory pralek itp.)
• jako włączniki i wyłączniki (zamek czasowy)

 

 

 

Budowa

Podstawowa budowa zegara obejmuje cztery zasadnicze segmenty:

• źródła napędu (np. bateria wraz z silnikiem, sprężyna, obciążniki) powodujące działanie zegara
• regulatory chodu (np. wahadło, balans, generator kwarcowy) wywołujące okresowe impulsy
• liczniki cykli (przekładnie zębate, sumator) zliczające impulsy regulatora.
• wskaźniki i sygnalizatory (np. wyświetlacze, wskazówki: godzinowa, minutowa i sekundowa; gongi i pozytywki) przekazujące użytkownikowi informacje o upływie czasu.

Zapraszamy do zapisania się na nasz newsletter

www.zegarki-meskie.blogspot.com !

Bransoletka żelowa

Bransoletka żelowa 

(ang. gel bracelet lub jelly bracelet), 

typ taniej biżuterii wykonanej z tworzywa sztucznego, przeznaczonej do noszenia na nadgarstku.

Bransoletki żelowe stały się popularne w Ameryce i Europie Zachodniej począwszy od lat 80. XX wieku. Produkowane są w szerokiej gamie kolorów. Noszący je identyfikują się z konkretnymi organizacjami i kampaniami np. charytatywnymi lub politycznymi.

Historia

Pierwszy raz bransoletki żelowe użyte były w kampanii Live Strong (pol. Żyj Mocno) prowadzonej przez fundację amerykańskiego kolarza Lance Armstronga. Wybrany przez autorów kampanii kolor bransoletki - żółty – miał byś nawiązaniem do koloru koszulki sportowca w czasie Tour de France. W popularyzację bransoletek Livestrong w maju 2004 zaangażował się koncern Nike - tzw. Yellow Livestrong wristband. Celem kampanii było wsparcie badań mających na celu walkę z rakiem.

 

 

Miejska legenda

Ze względu na wzrost popularności bransoletek żelowych w roku 2003, stały się one przedmiotem miejskiej legendy, która widziała w nich bransoletki erotyczne. Ich popularność miała być wiązana z rolą jaką odgrywały w swego rodzaju grze erotycznej. Jak powiadano, dziewczyny noszące bransoletki żelowe, miały zgadzać się na gry zmysłowe z kimś, komu udało się zdjąć je z ich ręki. Typ przyzwolenia na lubieżne zachowanie miał zależeć od koloru bransoletki, od przyjacielskiego uścisku, poprzez pocałunek, aż po rzeczywiste stosunki płciowe. W październiku 2003 pogłoski były na tyle rozpowszechnione w Gainesville na Florydzie, iż dyrektor Alachua Elementary School zabronił ich noszenia. Podobne decyzje podjęli dyrektorzy innych szkół. Zaobserwowano swego rodzaju moralną panikę. Z powodu miejskiej legendy bransoletki żelowe są przez niektórych Amerykanów nazywane sex bransoletkami.

Zapraszamy do zapisania się na nasz newsletter

www.zegarki-meskie.blogspot.com !

Bransoletka - krótki opis i historia

Bransoletka 

(fr. bracelet), staropol. manela

– kolista ozdoba noszona na nadgarstku, będąca jednym z elementów biżuterii osobistej. Bransoletki robione są ze skóry, tkanin, metalu, silikonu, a nawet szkła. Bransoletki mogą być ozdabiane elementami z drewna, kamienia lub muszlami. Bransoletki są również używane w celach terapeutycznych, czy też dla identyfikacji, np. bransoletki antyalergiczne, bransoletki identyfikacyjne w szpitalach.

 

 

Etymologia

Podobnie jak armille i bransolety, delikatniejsze od nich bransoletki noszone były już w czasach starożytnych, w najróżniejszych kulturach. Stropolskie słowo manela zostało wyparte przez zaczerpniętą z któregoś z europejskich języków bransoletę, najprawdopodobniej starofrancuskiego barcel, który z kolei zapożyczył ten termin z łaciny brachile.

 

 

Znaczenie kulturowe

W różnych kulturach noszenie bransoletek ma najróżniejsze konotacje znaczeniowe.

W starożytnym syryjskim sanktuarium maryjnym w Sydnaya, mnisi rozdają pątnikom białe nitki, które zawiązuje się na przegubie ręki. Mają być znakiem opieki Madonny nad wiernymi.

W Bułgarii istnieje tradycja nazywana Martenica. Bułgarzy obdarowują się wtedy czerwono-białymi włóczkowymi gałgankami (pomponik, wstążeczka, plecionka itp.), które nosi się przyczepione do ubrania, także do rękawów.

W kulturze Azabachów, andyjskich Indian z Salty w Argentynie bransoletki używane są jako amulety mające chronić przez złym okiem, hisz. mal de ojo.

W niektórych regionach Indii kobiety zamężne noszą bransoletki nazywane w języku hindi kangan (ang. bankle). Wykonuje się je ze złota, srebra, platyny, szkła, drewna, metali i plastiku. Kangan nie są elastyczne. Istnieją także kangan w formie armilli. Kangan niekiedy są również zakładane przez mężczyzn.

W slangu więziennym bransoletkami nazywane są kajdanki.

 

 

Rodzaje bransoletek

 

Bransoletki żelowe

Bransoletka żelowa fundacji Live Strong

Kolorowe paski z plastiku, których noszenie zapoczątkowała fundacjaamerykańskiego kolarza Lance Armstronga. U sportowca wykryto w 1996 raka jąder. Symbolem akcji fundacji Live Strong (Żyj Mocno) były żółte bransoletki, jako odwołanie do koloru koszulki kolarza. W popularyzację żelowych bransoletek w maju 2004 zaangażował się koncern Nike – tzw. Yellow Livestrong wristband.

Niski koszt produkcji gadżetu i niezwykła popularność, z jaką się spotkał, wpłynęła na jego użycie w wielu innych kampaniach na całym świecie (popularyzujących, informacyjnych oraz charytatywnych). Bransoletki żelowewstążeczek (ang. awareness ribbon). funkcjonowały i funkcjonują obok dobrze znanych

Bransoletki żelowe używane są również w szpitalach do identyfikowania niemowląt lub chorych (ang. baller id bands, wristbands lub baller bands).

 

 

Tennis bracelet

Typ biżuterii damskiej, w której drobne diamenty połączone są ze sobą w symetryczny szereg. Bransoletka ta bierze swą nazwę od wydarzenia, które miało miejsce podczas międzynarodowych mistrzostw USA w tenisie w roku 1987. Chris Evert, 18-krotna zwyciężczyni turniejów wielkoszlemowych, miała na ręce elegancką wysadzaną diamentami bransoletkę. W pewnym momencie bransoletka się rozerwała, co spowodowało przerwanie meczu i umożliwienie tenisistce zebranie rozsypanych diamentów. Od tego wydarzenia bransoletki tego typu stały się niezwykle popularne. Zaczęto nazywać je bransoletkami tenisowymi, ang. tennis bracelet. Tennis bracelets noszą między innymi Serena Williams oraz Gabriela Sabatini.

 

 

Charm bracelet

Typowa charm bracelet

Charm bracelet lub italian charm bracelet to typ biżuterii damskiej noszonej na nadgarstku. Do bransoletki tego typu przywieszone są wisiorki, niewielkie błyskotki symbolizujące ważne dla noszącego rzeczy, są to swego rodzaju talizmany. Przykładowymi talizmanami są samolot – życie pełne podróży i przygód, butelka dla dziecka – zdrowe dzieci, słoń – życie pełne wspaniałych wspomnień, torebka damska – życie w obfitości, gwiazda – twoje marzenia się spełnią, znaczek pocztowy – dobre wieści, itd..

W ostatnich latach italian charm bracelets stały się szczególnie popularne wśród młodzieży. Podczas gdy w tradycyjnych bransoletkach typu charm bracelet talizmany były luźno wiszącymi ozdobami, w italian charm bracelets poszczególne segmenty-talizmany są ze sobą dokładnie połączone, tworząc przylegający do skóry szereg blaszek lub metalowych elementów.

 

 

Slap bracelet

Slap bracelet lub snap bracelet to element taniej biżuterii popularnej w latach 80. i 90. XX wieku. Były to zakładane na nadgarstek giętkie paski z metalu, ozdobione kolorowym nadrukiem (np. cętki pantery, paski zebry). Pierwsze slap bracelet wyprodukowała amerykańska firma Main Street Toy Company z Simsbury w stanie Connecticut. Podróbki miały tendencje do pękania, stając się przyczyną zranień nadgarstków i palców dłoni. Z czasem tego typu bransoletki byłu wycofywane z handlu na terenie Stanów Zjednoczonych i Europy.

 

 

Bangles

Bransoletki tego typu to solidne okrągłe elementy damskiej biżuterii pochodzenia indyjskiego. W Indiach nazywane są kangan, po angielsku bangles. Są najczęściej wykonane z materiałów gładkich, jak szkło, metal czy malowane drewno. Niejednokrotnie ozdabiane są szlachetnymi kamieniami. Mieszkanki Indii noszą ich kilka lub kilkanaście jednocześnie. Wytwarzają one w ten sposób charakterystyczny dźwięk, porównywany do szumu wiatru.

Szklane bangles produkowane są w indyjskim mieście Ferozabad. Najsławniejsze pakistańskie bangles wytwarza się w Hajdarabadzie.

 

Bransoletki przyjaźni

 

Bransoletki z muliny

Bransoletki charakterystyczne dla kultury młodzieżowej. Ofiarowywane jako znak przyjaźni. Plecione z przędzy do haftowania muliny w najróżniejszych kolorach. Hafciarze zaawansowani w wytwarzaniu tego typu taniej biżuterii używają najróżniejszych wzorów i węzłów.

Zwyczaj noszenia zapożyczony został z kultury ludów Środkowej Ameryki. Stał się popularny na terenie Stanów Zjednoczonych w latach 70. XX wieku. Obecnie bransoletki z muliny noszone są przez nastolatków obu płci, spadkobierców ruchu hippisowskiego oraz sympatyków Rainbow Family. Bransoletki przyjaźni noszone są też przez serfistów.

Pieszczocha

Nazywana po angielsku spike band, to kawałek skóry nabity ćwiekami, który zakładają na nadgarstek osoby z kręgu kultury punkrockowej i heavymetalowej. W ostatnich latach uczestnikom imprez z tańcami pogo lub mosh pit zabrania się posiadania pieszczoch, które mogą być przyczyną zranienia partnerów.

Zapraszamy do zapisania się na nasz newsletter

www.zegarki-meskie.blogspot.com !